Friday, January 31, 2025

Ghazal - मिसरा ए तरही--> 'कमरों में चुप हैं काग़ज़ी गुल-दान की तरह

 जे ए के आर्ट एण्ड कल्चर फ़ाउन्डेशन की जानिब से अगली नशिस्त के लिए बज़्मे नौ सुख़न के लिए तरही मिसरा शायर सलाम मछली शहरी साहब की ग़ज़ल का मिसरा  दिया जा रहा है 

🥀🥀🥀🥀🥀🥀


मिसरा ए तरही--> 'कमरों में चुप हैं काग़ज़ी गुल-दान की तरह

वज़्न------------> 221     2121    1221     212


अर्कान------> मफ़ऊल  फा़इलात  मफा़ईल  फा़इलुन   

क़ाफ़िया--- जान ,शान, इंसान, नादान आदि.....

रदीफ़-------->  की तरह

फ़िल्मी गीत 

1-हम ज़िन्दगी की राह में मजबूर हो गए

2-शिकवा नहीं किसी से किसी से गिला नही

3-उनके ख्याल आये तो आते चले गये |

4- मिलती है ज़िंदगी में मोहब्बत कभी-कभी


🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼

तो दोस्तों शुरू हो जाइये बेहतरीन अश'आर कहने के लिए 

निवेदक 


जे. ए. के. आर्ट एण्ड कल्चर फ़ाउन्डेशन

Wednesday, January 29, 2025

Flashback _Tamil_आवारागर्दी

 आवारागर्दी 

++++++±+++++++


ஊர் சுற்றுதல்.

++++++++++++++++

பழைய தில்லியின் தெருக்களில் 

பெரும்பாலும் 

   ஊர் சுற்றுவேன்.


பலமுறை எந்த வேலையும் இன்றி 

மணிக்கணக்கில் ஊர் சுற்றுவேன்.

ஆனந்தம் அனுபவிப்பேன்.

சூரிவாலானில் 

சிலசமயம்  நயீ சடக சில சமயம் ஜாமாமஸ்ஜித்

 போய்வருதல்

 அப்போது எந்த பொறுப்பும் இல்லை.

சுற்றுப்பயணம் ஊர் சுற்றுதல்  தவிர.


தெருக்களில் இறைச்சிக் கடைகளில் ஷா தொங்கும் 

 வெள்ளாடுகளின் உயிரற்ற உடல்.

கசாப்புக்காரன் அவருக்குச் சட்டையில் 

 உள்ள இரத்தத் துளிகள் 

ருமாலி ரொட்டி 

கவாபின் மணம்.

மூக்கைத் துளைக்கும்.

கூண்டுக் கதவுகளில் 


கட்டப்பட்ட ஆடுகள்.

கூண்டில் உலாவும் சேவல்கள் 

அடிக்கடி ஷா காணாமல் போய்விடும்.

திரைமறைவில்  வாழ்க்கையை அறியும் ஆவல்.

இவர்கள் எப்படி வாழ்கிறார்கள்?


யார் இவர்கள் 

 தாங்கள் வளர்த்த மிருகங்களையே சாப்பிடுகிறார்களே

Mátyás király és a kolozsvári bíró

 Mátyás király és a kolozsvári bíró 


Nemhiába, szerette a nép Mátyás királyt: nem volt több hozzá hasonlatos királya a magyaroknak. Amint neszét vette, hogy itt vagy ott erősen sanyargatják a szegény földnépét, nem volt nyugodalma Budavárában - álruhába öltözött, s úgy ment színről színre, látni a valóságot. A többiek közt hírül adják, hogy a kolozsvári bíró ugyancsak sanyargatja a szegény népet. Hiszen nem kellett több Mátyás királynak. Majd megnézi azt ő a maga szemével, s jaj, lesz annak a bírónak, ha igaznak látja a sok sűrű panaszt. Máskülönben is már rég vágyódott Kolozsvárra. Hogyne vágyódott volna, hisz ebben a városban látta meg először Isten áldott napját. (Még most is áll az ő szülőháza: nézzétek meg, ha Kolozsvárt jártok.) De hogy szavamat össze ne keverjem, Mátyás király bement Kolozsvárra, paraszti ruhában, s ottan leült a mészárszék elé, éppen szembe a bíró házával. Hiszen jókor ült a mészárszék elé. Nagy sereg nép hordotta a fát a bíró udvarára, egy csomó ember meg vágta a fát az udvaron. Mellettök a hajdúk, s pálcával biztatták a szegény népet: hordjad, vágjad, paraszt! Egyszerre csak egy hajdú megpillantja Mátyás királyt. - Ne, te, ne - mordult rá a hajdú -, hát te mit lopod Isten áldott napját?! Kelj föl, ne lógasd a hosszú orrodat, hitvány paraszt! S hogy szavának nagyobb foganatja legyen, pálcájával jót húzott a "hosszú orrú" paraszt hátára. Mátyás fölállott, megvakarta a hátát, de nem indult. - Indulj már! - Jó, jó, de mit fizet kend? - Ezt, né! - ordított a hajdú, s még jobbat húzott Mátyás hátára. - Indulj előttem! Mit volt mit nem tenni, Mátyás elindult a hajdú előtt. - Be a bíró udvarára, vágjad a fát, hosszú orrú! A bíró ott könyökölt a tornácon. Mátyás megszólította: - Kigyelmed a bíró? - Én hát, mi közöd hozzá? - Ahhoz nekem semmi közöm, de szeretném tudni, mit fizet a favágásért? - Ejnye, ilyen-olyan, szedtevette parasztja - káromkodott a bíró -, mindjárt fizetek én neked! Húzz rá! - parancsolta a hajdúnak. No, annak nem kellett parancsolni, harmadszor is ráhúzott, hogy csak úgy porzott Mátyás zekéje. Jól van... Mátyás többet egy szót sem szólt, vágta a fát, meg hordta a bíró pincéjébe, de közben, mikor senki sem látta, veres krétával három hasábra ráírta a nevét. Este csöndesen továbbkullogott, de másnap megint beállított Kolozsvárra, most már nem zekében, hanem királyi ruhában, s nem ült le a mészárszék elé, hanem fölment az ő palotájába. Egyszeriben hívatta a bírót s az egész tanácsot mind közönségesen. A bíróhoz volt az első szava: - Mi hír a városban, bíró uram? - Semmi nevezetes, felséges uram. Csöndben, békében élünk, amiért áldjuk is felséged nevét lefektünkben-felkeltünkben. - Úgy? Hát a szegény föld népe? Nem sanyargatják az elöljárók? - Nem sanyargatja senki, felséges uram. Soha nem volt ilyen jó dolga a föld népének. - Jól van, bíró uram. Hanem szeretnék végigsétálni a városon, hadd lássak mindent színről színre. Tartsanak utánam kigyelmetek. Elindult Mátyás király, utána a bíró s mind a tanácsbéliek. Mennek utcáról utcára, s egyszerre csak megáll a bíró udvara előtt. - Ej, de nagy kazal fája van, bíró uram! - Isten megsegített - mondotta a bíró alázatosan. - Hát az Istenen kívül más nem segített? Kik hordták ide ezt a sok fát? - A népek, felséges uram. - S mit fizetett nekik? - Ingyen, szeretetből tették - mondotta a bíró. - Na, én mintha másként hallottam volna... Hé, legények - fordult a király a szolgáihoz -, hányjátok szét a kazalt! A legények serényen munkához láttak, széthányták a kazalt, Mátyás meg csak nézte erősen, hogy mikor kerül elé az ő három fája. Elékerültek azok is. - Nézzen ide, bíró uram! Tud-e olvasni? - Tudok, felséges uram - hebegett a bíró, akinek már akkor égett a föld a talpa alatt. - Olvassa, mi áll ezen a három hasábon? - Mátyás... Mátyás... Mátyás... - dadogott a bíró. - Bizony, ha Mátyás, úgy tudja meg kend, hogy azt én írtam oda. Én voltam az a hosszú orrú paraszt, akire háromszor vágatott a hajdú, mert fizetés nélkül nem akartam hordani a fát! - Ó, felséges uram! Kegyelem árva fejemnek! Térdre borult a bíró, térdre a hajdú is. Mondta Mátyás a hajdúnak: - Te állj fel! Szolga vagy, azt tetted, amit az urad parancsolt. Hanem kendet, bíró uram, példásan megbüntetem. Akasztófát érdemelnél, de fejedet üttetem, szegény népnek sanyargatója! A népek, kik ezt hallották, lelkesen kiálták: - Éljen Mátyás király! Ez az igazság! ...Hanem Mátyás halálával meg is halt az igazság... Még ma is mondja a nép: "Meghalt Mátyás király, oda az igazság..."


---------------------------------------------------------------


Mátyás király és a kolozsvári bíró 

राजा मात्याश औऱ कोलोज़ का न्यायधीश


हंगरी के लोग राजा मात्याश  से यूँ ही  प्रेम नहीं करते थे: हंगरीवासियों के पास उनके  जैसा कोई दूसरा राजा नहीं था। जैसे ही उन्हें  पता चला कि इधर उधर  उनके देश के ग़रीब  लोगों को बहुत परेशानी झेलनी पड़ रही हैं , बुदा के क़िले में  अशांति फैल गयी  - राजा ने अपना  भेष बदला और वास्तविकता जानने के लिए  एक जगह से दूसरी जगह घूमने लगा। अधिकतर लोगो के बीच में ये बात फैली हुई थी कि कोलोज़ जागीर  के  जज ने ग़रीब लोगों को परेशान कर रखा है। इस पर यक़ीन करने में राजा को अधिक समय नहीं लगा। राजा ने निर्णय लिया कि अपनी आँखों से देखेगा औऱ उस न्यायधीश  की शामत आएगी अगर राजा ने गंभीर शिकायतों की सच्चाई जानी।  

राजा की कब से ये तमन्ना रही होगी कि वो उस शहर को पहली बार देखे  जिस शहर में ईश्वर ने उसे इस धरती पर उतारा  था । (  उनके  जन्म का घर आज भी मौजूद  है: अगर आप कोलोज़  गए हैं तो इसकी जांच करें।) लेकिन कोई मेरे शब्दों  में न उलझे , राजा मात्याश  ने किसान के कपड़े पहन कर कोलोज़  में प्रवेश किया, और कसाई  की कुर्सी के ठीक सामने बैठ गए , ठीक  न्यायधीश  के  घर.के सामने। 

आख़िरकार वह ठीक समय पर कसाई की कुर्सी के सामने बैठ गया था । भीड़ का इक रेला  पेड़ को न्यायाधीश के प्रांगण में ले गया , बहुत से लोगों ने प्रांगण में लगे पेड़ को काट दिया। पेशकार  ग़रीब  लोगों को लाठी से धकेलते हुए कह रहे थे : इसे ले जाओ, इसे काट दो, किसानों ! एक पेशकार   राजा मात्याश को देख कर बोला । - - तुम , हाँ तुम्हीं - पेशकार  उस पर गुर्राया - तुम भगवान का शुभ  दिन क्यों चुरा रहे हो?! उठो, अपनी लंबी नाक मत लटकाओ, ओ निकम्मे किसान ! और अपने शब्द को अधिक वज़नदार  बनाने के लिए, उसने "लंबी नाक वाले" किसान की पीठ पर अपनी लाठी  से वार किया। मात्याश उठ खड़ा हुआ, अपनी पीठ खुजलाने लगा, लेकिन उसने काम नहीं शुरू करा । - अब आगे बढ़ो ! - "  अच्छा, अच्छा ठीक है , लेकिन इस काम का पैसा कितना मिलेगा ? " कुछ नहीं " - पेशकार  दहाड़ा, और मात्याश  की पीठ पर और भी जोर से मारा । - मेरे आगे आगे चलो ! करने को कुछ नहीं था, मात्याश पेशकार के आगे आगे चलने लगा । "- जन्यायधीश  के दरबार में जाओ, पेड़ काट दो, लंबी नाक वाले ! "

न्यायधीश  गद्दी पर घुटने जमाये  बैठा था। मात्याश  ने उसे संबोधित किया: - "क्या आप मुझे माफ कर देंगे, न्यायाधीश?"

 - " मुझे तुमसे क्या लेना देना  ? "

- मुझे  भी कोई लेना-देना नहीं है, लेकिन मैं जानना चाहूंगा कि आप लकड़ी काटने के लिए कितना भुगतान करते हैं? "

- " अरे, सुनो , पकड़ो इस  किसान को ," जज ने कसम खाते हुए कहा , "मैं तुम्हें अभी भुगतान करूंगा!" पकड़ो इसे  ! - पेशकार  को आदेश दिया

खैर, उसे इसे हुक्म को सुनने  की ज़रूरत नहीं थी, उसने तीसरी बार मात्याश  की जैकेट को खींचा जो सिर्फ धूल भरी थी। यही ठीक है... मात्याश ने एक शब्द भी नहीं कहा, उसने पेड़ काट दिया और न्यायधीश  के तहखाने में ले गया, लेकिन इस बीच, जब किसी ने उसे नहीं देखा, तो उसने खूनी चाक से तीन लट्ठों  पर अपना नाम लिख दिया ।

उस शाम मात्याश  चुपचाप घूमता रहा, लेकिन अगले दिन वह फिर से कोलोज़  के लिए निकला, लेकिन इस बार जैकेट  में नहीं, बल्कि शाही कपड़ों मे।  वह कसाई की कुर्सी के सामने नहीं बैठा, बल्कि ऊपर अपने महल में गया ।  उन्होंने न्यायाधीश और पूरी परिषद को एक साथ  तलब किया  ।

पहला सवाल न्यायधीश  से किया ," जज साहब , शहर में क्या ख़बर है ? "

-" कुछ भी उल्लेखनीय नहीं, महामहिम। हम आराम से शान्ति  में रहते हैं, यही कारण है कि हम सोते समय औऱ जागते समय आपके   नाम का आशीर्वाद लेते हैं। "

"- वाकई ? और  देश के ग़रीब लोग ? क्या ताकतवर लोग उन्हें कष्ट  नहीं पहुँचाते?"

-" कोई भी उन्हें  दुःख नहीं पहुँचा रहा है, महामहीम । धरती पर ये लोग इससे बेहतर कभी नहीं थे । "

 " - ठीक है जज साहब,  लेकिन मैं शहर में घूमना चाहता हूं, मैं सब कुछ क़रीब से देखना चाहता हूँ । आप सभी मेरे पीछे पीछे आये । राजा मात्याश चल पड़े औऱ उनके  बाद न्यायाधीश और सभी परिषद सदस्य। 

वे लोग एक गली से दूसरी गली जाते हैं, और अचानक मात्याश  न्यायाधीश की अदालत के सामने रुक जाता है। - ओह,यहां लकड़ी का एक बड़ा ढेर है, जज साहब!
 - " ईश्वर    ने मेरी मदद करी " - न्यायाधीश ने विनम्रतापूर्वक कहा। 
-" क्या ईश्वर  के अलावा किसी औऱ ने मदद नहीं करी ?  ये सारे पेड़ यहाँ कौन लाया? 
- " लोग लाये , महामहिम। "
 -" और आपने उन्हें क्या भुगतान किया? "
जज ने कहा, " उन्होंने इसे प्यार के कारण मुफ्त में किया।" 

 - "अच्छा ?, लेकिन मुझे तो कुछ औऱ ही सुनने मैं आया है ... अरे, लड़कों - राजा अपने सेवकों की ओर मुड़ा -  लकड़ी के ढेर को अलग अलग करो  लड़के शांति से काम पर लग  गए, ढेर को तोड़ते हुए, मात्याश  ग़ौर   से देख रहा था कि उसके वो तीन लट्ठों  उसके सामने कब आएंगे। आखिरकार वो  लट्ठे आ गए . - " इधर देखिये  जज साहब! क्या आप पढ़ सकते हैं? "
"जी पढ़ सकता हूँ , महामहिम," जज ने हकलाते हुए कहा, उसके  पैर पहले से ही जल रहे थे।
 - "तो पढ़ें इन तीन लट्ठों  पर क्या लिखा है? "
-" मात्याश... मात्याश... मात्याश... - जज ने हकलाते हुए कहा। "

" निश्चित रूप से, , यदि  मात्याश. यह  जानता है कि मैंने इसे वहां लिखा है। मैं ही वो लंबी नाक वाला किसान था जिसे पेशकार  ने तीन बार धक्का मारा  था क्योंकि मैं बिना भुगतान के लकड़ी नहीं ढोना  चाहता था! "

ओह, महामहिम! मुझ  अनाथ  पर दया करिये  !

न्यायाधीश अपने घुटनों पर गिर गया, और पेशकार ने  भी ऐसा ही किया । मात्याश ने पेशकार  से कहा: - " खड़े हो जाओ! तुम सेवक हो, तुमने वही किया जो तुम्हारे स्वामी ने आदेश दिया।  लेकिन फिर भी  न्यायाधीश, मैं सनद  के तौर पर उसे सज़ा दूँगा। तुम फाँसी के लायक हो, लेकिन मैं तुम्हारे सिर पर वार करता हूँ, ओ ग़रीबों  को सताने वाले ! "

जिन लोगों ने यह सुना वे ख़ुशी  से चीख़  पड़े  : "राजा मात्याश  ज़िंदाबाद !" यही  सच है! 
...लेकिन मात्याश की मौत के साथ ही सच्चाई भी मर गई... क्योंकि आज भी लोग कहते हैं: "राजा मात्याश की मौत के साथ साथ सच्चाई भी मर गयी " 

    ******
अनुवादक - इन्दुकांत आंगिरस 











शहर और जंगल - फर्क

 फर्क 


पानी से आधा खाली 

गिलास , आधा भरा भी है 

गर खोटा है कहीं

तो कहीं खरा भी है 

यह आपकी और मेरी 

नज़र का फर्क है शायद 

वरना

जो ख़ुश बहुत नज़र आता है 

वो शख़्स

इक दिन में 

कई बार  मरा भी है।  


Tuesday, January 28, 2025

Anjali Goyal _ Laghukatha

 लघुकथा  ---  " चुनाव ".


"अरे ओ बिटुआ ! आज कोई मेला लागे का गाँव में बड़ी रैल -पैल हो री है?"

"हाँ बापू अब तो रोज ही मेला लागेगा...चुनाव आ गए ना...बापू चुनाव। कल बड़ा नेता आ रिया है  म्हारे गाँव  में..सारे  बड़ेे  बाबू  लोग घूम  रये  हैं..  देख तो बापू कैसी  सफाई हो रई  है। सारे गढ्ढों  में  मट्टी  डल रई है,अब ना पानी  भरेगा ना  गाड़ी धँसेगी और  बापू अब तो बिजली भी ना भागेगी आठों  पहर  आवेगी.."

"और दावत  बिटुआ.."

"हाँ..हाँ  वो भी खूब मिलेगी..संग में  दारू भी, बंशी चच्चा तो  छक  जावेंगे ..और देखना बापू हरिया बाबा का  छप्पर भी  नया पड़ जावेगा। देख बापू ! मच्छरों की दवा भी  छिड़की जा रही है।  बापू जाने है आज तो  दवाखाने में डाक्टर साहेब भी  बैठा है..चल तेरी आँख की जाँच करवा लाऊं.. दवा  भी मुफ्त मिलेगी.."

" चल बिटुआ चल...अरे ये तो बता! ये चुनाव हर बरस क्यूँ ना होंवें जब भी ये होवें•• गाँव  का  तो  रंग ही बदल जावे है •••"

"हा-हा-हा ••• ले आ गया बापू हस्पताल l "


अंजलि गोयल अंजू

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------


लघुकथा     


                   "आग "


भूरे की ख़ुशी का कोई ठिकाना ना था. वो  तो  रहता ही ऐसे  मौके  की तलाश  में  था  कब कहीं  दंगा फ़साद हो, कोई  आंदोलन हो, कब कैसे उसे  हिंसक  बनाया जाए?  और  कब उसके पौ बारह हों. आज  शहर  में हो  रहे  दंगों को देखकर  वो  बहुत  ख़ुश था, चलो  फिर कहीं हाथ  आजमाने का मौका तो  मिलेगा..  तभी  मोबाइल  की घंटी  बज  उठी  दूसरी  तरफ  की आवाज़  सुन  भूरे के  चेहरे की  चमक  बढ़  जाती है एकाएक  बोल उठा " क्या साहब बस  पाँच  हजार? ठीक  है  साहब  काम हो  जाऐगा. अगले  दिन  पता  चला मीना चौक पे  भरी  बस  में  आग  लगा दी  गयी .. कुछ  लोग  निकल कर  जान  बचाने  में  सफल  हो  गए कुछ आधी  जली  हालत  में  पाए  गए  और  दो  व्यक्ति  जलकर  खत्म  हो  गए. उस  रात  भूरे  अपने  घर  नही  पहुँचा  इस  डर से  कहीं  किसी ने  मुझे  पहचान  तो नही  लिया. अगली  सुबह  भूरे  जब  अपने  घर  पहुँचा  तो घर के बाहर  भीड़  लगी  देखकर  सकपका  गया  अंदर  गया तो औरते  दहाड़े मार-मार कर रो रहीं थीं और बीच में  सफ़ेद कपड़े से  ढका उसके  बेटे का  शव  पड़ा था. चारों तरफ  अंदर-बाहर सिर्फ एक ही चर्चा थी नाश हो  मर गए  इन  दंगाइयों का इन आंदोलनकारियों का,  जिन्होंने  बस  को  आग  लगाई, जब  अपना  कोई  जलेगा  तब  पता  चलेगा?  भूरे  को  तो  जैसे  साँप सूंघ गया हो.. कुछ  समझ ही नही आ रहा था.. पाँच हजार की  ख़ुशी मनाए या  बेटे की  मृत्यु  का  शोक,  उग्र  हिंसात्मक  आंदोलन  का  जश्न मनाए या 

  ?????.... 

----------------------------------------------------------------------------------------------------------

Flashback_Tamil_कोचवान मानसिंह।

कोचवान मानसिंह।

குதிரை வண்டிக்காரன் 

மான்சிங்.

++++++++++++++++++

என் குதிரை வண்டி ஓட்டுபவர் மான் சிங்.

நடுத்தர உயரமுள்ள குண்டான உருவம்.

கருமை நிறம் 

தலையில் நேரு வெள்ளைகுல்லாய்.


சட்டை வேஷ்டி 

நல்ல அழகு.

 இடது பக்க நெற்றியில் 

 இடது பக்கம்  அழுத்தமான சப்பை.

வாயில் எப்பொழுதும் வெற்றி லை அல்லது குட்கா.

 ஒருகையில் சாட்டை

 ஒரு கையில் மூக்கணங்கயிறு.

 சீதாராமன் கடைத்தெருவில் இருந்து 

துர்க்மான நுழைவாயில் வரை

குதிரை வண்டி பயணம் 

மிகவும்  சிலிர்ப்பூட்டும்

குதிரை வண்டிக்காரன் 

வேகமாக 

கயிற்றை ஆட்டி

ஓரம் ஓரம் சற்று நகருங்க  பாபுஜி

மௌலாஜீ ,  பீபி

சகோதரி 

வண்டி அம்பு போல்

முன்னே செல்லும்.

வழிப் போக்கர்கள் உடனே வழி விடுவர்.

 ஓரமாக நகர் வார்கள்.

துர்க்மான நுழைவாயில் கடந்ததுமே

வண்டி பாலபவனத்தில்.

காலியான சாலையில்.

ஓடும் . 

20 நிமிடத்தில்

ராஜ் அவின்யு

ஆந்திரா பள்ளி நுழைவாயில் 

 வண்டியில் ஷா இருந்து குதித்து 

 பள்ளி படிகளில்.

இன்று பல ஆண்டுகளுக்குப் பிறகு 

பள்ளி பணிகளுக்கு எதிரில் 

 நின்று கொண்டிருக்கிறேன்.


பள்ளி  நேரம் முடிந்து விட்டது.


குழந்தைகள் ஸ்கூட்டரில்,

கார்களில் 

பள்ளிப் பேருந்தில் 

தன் தன் வீட்டிற்குத்

திரும்பிக் கொண்டிருந்தனர்.

இப்போது குதிரை வண்டி இல்லை.

குதிரை வண்டிக்காரன் மான் சிங் இல்லை.


அவனுடைய குதிரை இல்லை.

சாட்டை இல்லை மூக்கணாங் கயிறு இல்லை 


 பள்ளிப் பேருந்தில் 

 அமைதியாக குழந்தைகள் அமர்ந்திருக்

கிறார்கள்.

Sunday, January 26, 2025

Ady Endre _ A legszentebb csók

 

हंगेरियन कवि Ady Endre की कविता A legszentebb csók ( सबसे पवित्र चुंबन ) हंगेरियन और हिंदी में


A legszentebb csók

Szálljon le az égnek
Magasságos kedve
Minden szerelemre.
Minden igaz tűznél
Dagad a mi álmunk,
A mi új világunk.
Szeressen az ég is,
Szeressen a sár is,
A kóbor bogár is.
A mi megváltásunk
Így közeleg egyre
A sok szerelemre.
A sok szerelemtől
Tisztul meg az élet
S nem lesznek cselédek.
Büszke úr, ember lesz
Minden csókos lény is,
A kóbor szegény is.
Az ingyen, forró csók
A mi álmunk álma
S szabadság világa.
Egy-egy isten lesz majd
Minden földi ember
Telve szerelemmel.
Óh, szent csók, te szent csók,
Proletárok csókja,
Vörös, égi rózsa.
Ti osztogatjátok,
Amit a Ma elvet:
Az igaz szerelmet.
minden igaz tűznél
Dagad a mi álmunk,

A mi új világunk.

सबसे पवित्र चुंबन

 

आसमान की ओर उतरो

इक खिला  मन लिए 

सभी के प्रेम  के लिए

 

आग के साथ सब कुछ सच है

हमारे ख़्वाब खिले हुए हैं ,

हमारी ये नई दुनिया.है


 आकाश तुम्हें प्रेम करे

तुम्हें प्रेम करे कीचड़ भी 

और आवारा भृंग भी.

 

हमारा प्रतिदान 

पहुँच रहा है सीधा 

ढेर सारे प्रेम  के लिए.

 

ढेर सारे प्रेम  से

ये जीवन सहज हो जाता  

और कोई गुलाम न रहता 

.

 

गर्वित श्रीमान , आदमी होगा 

चूमने योग्य हर  प्राणी भी,

एक ग़रीब आवारा भी ..

 

मुफ्त मिलते  गर्म चुंबन

हमारे सपनों  का सपना 

और आज़ादी की दुनिया.

 

 

इक इक कर   ईश्वर बनेगा 

इस धरती का हर आदमी  

प्रेम में डूबा हर आदमी 

 

ओ, पवित्र चुंबन,  पवित्र चुंबन

सर्वहाराओं का चुम्बन,

लाल, जलता  गुलाब.

 

आप साझा करें

क्या है आज निंदनीय :

सच्चा प्रेम .

 

आग के साथ सब कुछ सच है

हमारे ख़्वाब खिले हुए हैं ,

हमारी ये नई दुनिया.है

 

 





शहर और जंगल - मंदिर - मस्जिद

 मंदिर - मस्जिद 


उन्होंने मंदिर तोड़ कर 

मस्जिद बना दी तो क्या हुआ 

हम , मस्जिद को   तोड़ कर 

मंदिर बना सकते हैं ,

अगर वो अपने सीनो पे

 ख़ुदा का नाम 

खुदवा सकते हैं , 

अपने सीनो पे हम भी राम

आइए !

हम मस्जिद को तोड़ कर 

मंदिर बनायें   

अपने और उनके बीच 

जो फर्क है 

उसे भी मिटायें ,

या'नी हम 

चंगेज़ ख़ान  बन जायें ?

नहीं नहीं , कभी नहीं

कभी नहीं , कभी नहीं.... 



Prem Prasang_ Hungarian _ English _5

  




You are no one to me 

Still you are everything for me 

I am not a hobble 

but you are my girth

Whenever I 

get surrounded 

in the wilderness of desolation 

you carve out 

A line of  smile 

on the canvas of the heart

and 

life is full again 

with sweet, delicate flowers.


élet újra tele van 


Te senki vagy nekem 

Mégis te vagy a mindenem,

Nem vagyok kóborló 

de te vagy a hevederem,

Valahányszor én 

kerüljenek körül 

a pusztaság vadonában ,

kifaragsz 

Egy mosoly vonal 

a szív vásznán

és 

az élet újra tele van 

édes, finom virágokkal.

FlashBack _ tamil _ रौशन दी हट्टी।

 रौशन दी हट्टी।

 ஒளி கொடுத்தது

            கடை.

++++++++++++++++++++

 ஒளிரும் கடை

எனக்கு 

 எந்த மாயா நகரத்தையும் விட குறைந்ததல்ல.

அங்கு பல வண்ண மிட்டாய்கள்

சாக்லேட் லாலிபாப்

 உருண்டைகள்

வண்ண வண்ண காகிதங்களிலும்

தங்க காகிதங்களாலும் 

சுருட்டி வைக்கப்பட்டு

 மகிழ்ச்சி தரும் படி இருக்கும்.

மேலும் நான் பள்ளி 

 குதிரைவண்டியில் அமரும் முன்

தினந்தோறும் 10-20 ரூ மிட்டாய் உருண்டைகள்

வாங்குவேன்.

மிகவும் மகிழ்ச்சியாக வண்டியில் அமர்வேன்.


இன்று பல ஆண்டுகளுக்குப் பிறகு 

ஒளிரும் கடை முன் நிற்கிறேன்


வெள்ளையான கடை முதலாளி 

இப்போது கிழவனாகிவிட்டான்.

அவன் என்னைத் தெரிந்து கொள்ள வில்லை.

நான் எனது மனம் விரும்பிய 

 பல விதமான மிட்டாய்கள் வாங்கி னேன்.

இராமலீலா மைதானம் சென்று 

கிட்டிப்புல், கிரிக்கட் விளையாடும்  குழந்தைகளுக்கு வழங்கினேன்.

 இனிப்புகளை  அவர்கள் வாயில் போட்டு சுவைத்து 

மகழ்ந்து தன் விளையாட்டில ஈடுபடடனர்

 நான் அங்கு கதிரவன் மறையும் வரை உட்கார்ந்திருந்தேன்.

அவர்கள் விளையாட்டையும்

 சிரித்த முகத்தையும் பார்த்தேன்.

தரையில் சிதறிக்கிடந்த பல தங்க நிற காகிதங்கள் 

பிரகாசித்துக் கொண்டிருந்தன.

அதில் என்  குழந்தைப் பருவ நினைவுகள்.

கவிஞர் இந்துகாந்த்

ஆங்கிரஸ்.

தமிழ் மொழி  ஆக்கம் :--

பழனி 

சே. அனந்த கிருஷ்ணன்.

Kányádi Sándor: CSENDES POHÁRKÖSZÖNTŐ ÚJÉV REGGELÉN / नए साल की सुबह खामोश गिलास की शुभकामनाएँ

 Kányádi Sándor: CSENDES POHÁRKÖSZÖNTŐ ÚJÉV REGGELÉN

Nem kívánok senkinek se
különösebben nagy dolgot.
Mindenki, amennyire tud,
legyen boldog,
érje el, ki mit szeretne,
s ha elérte, többre vágyjon,
s megint többre.
Tiszta szívből ezt kívánom!
Szaporodjon ez az ország
emberségbe’, hitbe’, kedvbe’,
s ki honnan jött,
soha-soha ne feledje.
Mert míg tudod, ki vagy, mért vagy,
vissza nem fognak a kátyúk…
A többit majd apródonként
megcsináljuk.
Végül pedig azt kívánom,
legyen béke,
gyönyörködjünk még sokáig
a lehulló hópihékbe’!

नए साल की सुबह खामोश गिलास की शुभकामनाएँ


मैं किसी के लिए कोई कामना नहीं करता विशेषरूप से कोई बड़ा काम . हर कोई, जितना भी कर सकता हैं उसमे खुश रहे, जो भी चाहो वो पा जाओ और जब मिल जायें , तो और अधिक चाहो , और अधिक पाने को फिर से. मैं तहे दिल से ये कामना करता हूँ! यह देश दिन दूनी रात चौगनी तरक्की करे मानवता में ', आस्था में , आनंद में ', और कौन कहाँ से आया है कभी मत भूलो. क्योंकि जब तक तुम जानते हैं कि तुम कौन हो , तुम क्या हो , गड्ढे दोबारा नहीं आएंगे... बाकी काम थोड़ा-थोड़ा करके हो जाएगा हम कर लेंगे ।
अंत में, यही मेरी कामना  है
कि  शांति रहे
हम देर तलक उठाते रहे  आनंद 
गिरती बर्फ़ के टुकड़ों में'!


 Kányádi Sándor की कविता CSENDES POHÁRKÖSZÖNTŐ ÚJÉV REGGELÉN हंगेरियन औऱ हिंदी भाषा में

Prem Prasang_ Tamil_ 5

 5 

तुम मेरे कुछ नहीं हो कर भी 

सब कुछ हो मेरे 

मैं कोई बंधन नहीं 

पर घेरा हो तुम मेरा 

जब कभी भी मैं

घिर जाता हूँ 

वीरानियों के जंगल में

तुम उकेर देते हो 

तबस्सुम की एक लकीर 

हृदय के कैन्वस पर 

और

ज़िंदगी भर जाती है फिर 

मीठे , नाज़ुक गुलों से। 



You are no one to me 

Still you are everything for me 

I am not a hobble 

but you are my girth

Whenever I 

get surrounded 

in the wilderness of desolation 

you carve out 

A line of  smile 

on the canvas of the heart

and 

life is full again 

with sweet, delicate flowers.


Prem Prasang _ Tamil _ 4



4


 I remembered you today 


Yes, remembered you 


exactly the same way


as always  seen you 


the same joy in the eyes 


same sweetness on  lips 


same fragrant breath 


the same black mole 


heart full of love 


I met exactly in the same  way 


As you  once separated from me

 4


 

நான் இன்று உன்னை நினைவு கூர்ந்தேன் 


ஆம், உங்களை நினைவு கூர்ந்தார் 


சரியாக அதே வழியில்


எப்போதும் நீங்கள் பாருங்கள் 


கண்களில் அதே மகிழ்ச்சி 


அதே இனிப்பு ஓன்லிப்ஸ் 


அதே மணம் மூச்சு 


அதே கருப்பு மோல் 



அன்பு நிறைந்த இதயம் 



நான் ஒரே பாதையில் சந்தித்தேன் 



நீங்கள் என்னிடமிருந்து பிரிந்தவுடன்

Saturday, January 25, 2025

Ghazal Lesson _ ग़ज़ल के दोष

 ग़ज़ल के दोष


वर्तमान में ग़ज़ल कहने वालों की बाढ़ आ गई है। जिसे देखिये वही ग़ज़ल को सबसे सरल विधा समझकर बिना अरुज जाने बूझे जोर आजमाइस कर रहा है। परिणामस्वरूप ग़ज़लें बहर से ख़ारिज तो होती ही हैं साथ ही उनमें दोष भी होते हैं। ग़ज़ल कहते समय हमें निम्नलिखित दोषों से बचना चाहिये।

 

1. कर्ता,क्रिया,कर्म आदि का अपने स्थान पर न होना।

जैसे - कहा बन्दे से तू संभल जा खुदा ने 

       नहीं तो बुरा हश्र होगा किसी दिन 

इसमें ऊला मिसरा में कर्ता,क्रिया,कर्म कोई भी अपने स्थान पर नहीं है। अतः इस शेर में दोष है। इस दोष को उर्दू में ताक़ीदे - लफ़्जी कहते हैं।

इसे यूँ कहा जा सकता है-

खुदा ने कहा बन्दे से तू संभल जा 

नहीं तो बुरा हश्र होगा किसी दिन 

इस प्रकार कर्ता,क्रिया,कर्म आदि सभी ने अपना स्थान ले लिया है।

2. किसी शेर में किसी षब्द की कमी होना या क्रिया अपूर्ण होना भी शेर के दोष में गिना जाता है। इसे हज़्फे़ लफ़्ज कहा जाता है।

जैसे - ‘‘रात दिन सब एक ही धुन में लगे’’ 

उपरोक्त पंक्ति में ‘‘है’’ की कमी खटक रही है। क्रिया अपूर्ण है अतः इसको इस प्रकार से दुरुस्त कर हज़्फ़े लफ़्जी दोष को दूर किया जा सकता है।

‘‘रात दिन सब एक ही धुन में लगे हैं।’’     

3. दो बेमेल चीजों को या बातों को मिलाना भी शेर के दोष हैं। इसे ऐबे शुतुरगर्बा कहते हैं। शुतुर का अर्थ है ऊँट और गर्बा का अर्थ है बिल्ली अर्थात ऊँट के गले में बिल्ली बाँधना।

जैसे - तू अब बाहर निकल आ अपने घर से

       तुम्हे  भी  जुल्म  से  लड़ना  पड़ेगा 

उपरोक्त शेर में पहली पंक्ति में ‘‘तू’’ आया है और दूसरी पंक्ति में ‘‘तुम्हे’’ आया है। यहाँ ‘‘तू’’ के साथ में ‘‘तुम्हे’’ का प्रयोग न होकर ‘‘तुझे’’ का प्रयोग होना चाहिये।

दूसरा उदाहरण देखिये -

गुनाह हमसे हुये हैं हज़ारहा ‘‘आमिल’’

हरीमे नाज़ में लेकिन मिरी रसाई है।

यहाँ पहली पंक्ति में ‘‘हमसे’’ आया है जबकि दूसरी पंक्ति में ‘‘मिरी’’ का प्रयोग शायर पे किया है। यहाँ ‘‘हमसे’’ के संदर्भ में ‘‘हमारी’’शब्द आयेगा। ‘‘मिरी’’ का प्रयोग करके शायर ने अनजाने में शुतरुगर्बा को दोष शेर मे ला दिया है परन्तु ‘‘मिरी’’ के स्थान पर ‘‘हमारी’’ शब्द का प्रयोग करने से शेर बहर से खारिज़ हो जावेगा। अतः ‘‘मिरी’’ के संदर्भ में ऊपर के मिसरे में ‘‘हमसे’’ की जगह  ‘‘मुझसे’’ को लाना पड़ेगा।

4. जब दो समान अक्षर इस प्रकार पास पास आ जावे कि उनका उच्चारण बाधित हो अर्थात प्रवाहपूर्ण उच्चारण न हो तब शेर में एक प्रकार का दोष उत्पन्न हो जाता है। इसे ऐबे तनाफ़ुर कहते हैं।

               जैसे ज़हर मिलता ही नहीं मुझको सितमगर वरना

                क्या क़सम है तिरे मिलने की कि खा भी न सकूँ    

उपरोक्त शेर में ‘‘की कि खा’’ वाला भाग प्रवाह के साथ नहीं पढ़ा जा रहा है। अतः यह दोष ऐबे तनाफुर कहलायेगा। 

5. कभी - कभी षेर को बहर मे रखने के लिये अनावष्यक शब्दों को रूई की तरह ठूस-ठूस कर शेर में भरते हैं। इस ऐब को ‘हष्व’ कहते हैं।

जैसे - अक्सर ये मेरा ज़ह्न भी थक जाता है लेकिन 

       रफ्तार ख़्यालों की  कभी  कम  नहीं  होती       

इस शेर में ऊपर की पंक्ति में ‘अक्सर ये मेरा ज़ह्न’ में ‘‘ये ’’ शब्द शेर के वजन  को पूरा करने के लिये जबरदस्ती भर्ती किया गया है। बगैर ‘‘ये’’ शब्द के भी शेर का भाव प्रकट होता है। अतः इसमें हष्व का दोष है। ऐसे शब्द को भर्ती का शब्द कहते हैं।

6. कभी - कभी शायर अपनी बात को शेर में स्पष्ट प्रकट करने में असमर्थ रहता है। शायर क्या कहना चाहता है शायर तो समझता है परन्तु सुनने वाला नहीं समझ पाता और शेर बेमानी होकर रह जाता है। अतःशेर में बात खुल कर आनी चाहिये।

जैसे - कितनी मेहनत से आपकी ख़ातिर 

       तोड़ लाये हैं  आसमान से  हम 

शायर कहना चाहता है कि वह आसमान से आपके लिये तारे तोड़कर लाया है परन्तु यह बात हम और आप नहीं समझ पा रहे हैं यह तो केवल षायर ही जानता है। वह पहेलियाँ बुझा रहा है। अतः ऐसा शेर बेमानी है जिसका अर्थ न निकले।

7. शेर मे जिन शब्दों को बतौर क़ाफ़िया इस्तेमाल करते हैं उन षब्दों की कोई भी मात्रा या अक्षर बहर के मुताबिक भी नहीं गिरना चाहिये। 

जैसे - सफर ये साँस का अब खत्म होने वाला है 

       जो जागता था मुसाफिर वो सोने वाला है

क्योंकि बहर मफाइलुन फइलातुन मफाइलुन फैलुन के अनुसार 

यहाँ ‘‘होने’’ और ‘‘सोने’’ क़ाफ़िया है मगर ‘‘ होने’’ और ‘‘सोने’’ में अंतिम अक्षर ‘‘ने‘‘ का वजन गिराया गया है जो कि गलत है।

8.काफिया दो के होते हैं

शुद्व काफिया और योजित काफिया। शुद्व काफिया कलाम,गुलाम हवा, दवा रहम, करम आदि। योजित काफिया वे होते हैं जिनमें किसी शुद्व काफिये में कुछ अंष जोड़कर नया काफिया बना दिया जावे। जैसे ‘दोस्त’ और ‘दुष्मन’ में ‘ई’ जोड़कर दोस्ती और दुष्मनी कर दिया जावे। इसी प्रकार झुग्गी को झुग्गियाँ और कामगार को कामगारों कर दिया जावे तो ये योजित काफिये कहलाते हैं। बढ़ा हुआ अंष हटा देने पर बचा हुआ अंष हम काफिया नहीं है तो काफिया अषुद्व हो जायेगा बषर्ते उनमें व्याकरण भेद न हो। जैसे - दफ्तरों से ओं हटा देने पर दफ्तर बचता है और झुग्गियों से यों हटा देने से झुग्गी शेष  बचता है। अब दफ्तर और झुग्गी हम काफिया नहीं हैं तो दफ्तरों और झुगिगयों का काफिया बाँधना गलत होगा। लेकिन किसी क़ाफ़िये के अंतिम अक्षर या मात्रा को हटा देने पर यदि बचा हुआ शब्द निर्रथक हो जाता है तो वह शुद्ध क़ाफ़िया होगा। जैसे ‘ज़िन्दगी’ में ई की मात्रा हटा देने पर शब्द ज़िन्दग बचता है जिसके कोई मायने नही अर्थात शब्द निर्थक हो जाता अतः यह काफिया शुद्ध है और इसे काफिया के रूप में प्रयोग किया जा सकता है परन्तु ‘दोस्ती’ और दुष्मनी में ऐसा नहीं है। दोनो के अन्त के अक्षर अर्थात ई की मात्रा हटा देने पर दोनो के ही शाब्दिक अर्थ निकलते हैं इसलिये इनको काफिये के रूप में प्रयोग करना उर्दू शायरी के अनुसार वर्जित है। इस दोष को ‘‘हर्फे रवी’’ दोष कहते हैं परन्तु आजकल इस नियम के पालन में बहुत ध्यान नहीं दिया जाता।

9.   कलाम सबकी ज़ुबाँ पर है लाकलाम  तेरा।

    सलाम करता है झुक कर तुझे गुलाम तेरा।

इस मतले के शेर में क़ाफ़िया ‘लाकलाम’ के साथ ‘ग़ुलाम’ बाँधा गया है। उर्दू शायरों के अनुसार आगे का क़ाफ़िया ‘सलाम’ अर्थात ऐसे शब्द का क़ाफ़िया होना चाहिये जिनके अंत में ‘लाम’ आये, अगर अन्त में दाम,शाम,काम आदि क़ाफ़िया बाँधा गया तो वह गलत होगा। इसी प्रकार सख़्त,तख़्त,रख़्त के क़ाफ़िये में मस्त,वक्त,जब्त क़ाफ़िये नहीं आ सकते क्योंकि सख़्त,तख़्त,रख़्त के आगे आने वाले वही शब्द क़ाफ़िये हो सकते हैं जिनके अन्त में ‘‘ख़्त’’ हो। अगर गलती से इस प्रकार का काफिया बाँधा गया तो यह हर्फे कैद दोष के अन्तर्गत आयेगा।

10. मत्ला और हुस्नेमत्ला को छोड़कर गजल के अन्य किसी भी शेर के ऊला मिसरा के अन्त में रदीफ या रदीफ के समस्वर शब्द नहीं आना चाहिये यदि ऐसा होता है तो यह दोष है और इसे ‘‘तकाबुले रदीफ’’ दोष कहेंगे। 

जैसे - जो बातें ख़ास हैं साहब उन्हें सब आम कर देंगे

       मेरे बेटे  मुझे  ही  एक दिन  नाक़ाम कर देंगे 

       सड़े गल्ला भले  लेकिन गरीबों  को  नहीं देंगे

       अगर देंगे कभी तो फिर कलेज़ा थाम कर देंगे 

यहाँ पर मत्ला में आम,नाकाम,थाम क़ाफ़िया है और कर देंगे रदीफ है। दूसरे शेर में ऊला मिसरा अर्थात पहली पंक्ति के अन्त में ‘‘ देंगे’’ शब्द आया है जो कि रदीफ के सम स्वर ‘‘देंगे’’ से मिल रहा है अतः यह ‘‘तक़ाबुले रदीफ़’’ दोष है। इसी प्रकार - 

हर दिन एक नये सपने की दे  जाता  है  आस  मुझे 

किस मंजिल पर पहँुचायेगी  मेरे मन  की  प्यास  मुझे

जिनके मन सौ - सौ पापों के दल-दल में हैं लोट रहे

वे  ही  ज्ञानी  ध्यानी  बनकर  देते  हैं  बनवास  मुझे

उपरोक्त मत्ले में रदीफ़ ‘‘मुझे’’ है। दूसरे शेर के ऊला मिसरा के अन्त में ‘‘रहे’’ शब्द आता है और ‘‘रहे’’ शब्द के अन्त का स्वर ‘‘ए’’ ‘‘मुझे’’ रदीफ़ के अन्त के स्वर ’’ए‘‘ मिल रहा है अर्थात दोनों शब्द ‘‘रहे’’ और ‘‘मुझे’’ का अन्त समस्वर से है अतः यह दोष है और यह तक़ाबुले रदीफ़ दोष के अन्तर्गत आता है।   श् 

ग़ज़ल कहना बहुत सरल नहीं है। ग़ज़ल के येे नियम स्थूल नियम हैं। इसके अतिरिक्त भी ग़ज़ल में बहुत बारीकियाँ हैं। अच्छे अच्छे उस्ताद शायरों से भी चूक हो जाती है। ग़ज़ल सजगता के साथ नियमों का पालन करते हुये कहना चाहिये।  


राम अवध विष्वकर्मा

ए-38 सूर्यनगर शब्द प्रताप आश्रम

ग्वालियर - 474012

मो 09479328400

  07974553370…

मित्र लौट आओ - γυρνα φιλε

 मित्र लौट आओ 


मित्र लौट आओ 

अपने गाँव 

कुएं को इन्तिज़ार हैं 

कि तुम ज़रूर आओगे 

पानी भरने 


पीपल का पेड़ 

जाने कितने सालो से 

तुम्हारे आने की 

बाट जो रहा हैं 


श्यामा  गाय के बछड़े 

अब भी रम्भाते हैं तुम्हे 


हवेली ढहने को हैं 

तुम्हे देख कर 

टिक जाएगी 

कुछ दिन और 


मित्र लौट आओ 

मां तुम्हारे इन्तिज़ार मैं हैं। 



Γυρνα φιλε 

το χωριό σου 

το πηγάδι αναμονή

θα έρθεις σίγουρα

να πάρει νερό


Peepal δέντρο

από πολλά χρόνια 

 σε περιμένει 

να έρθεις


Τα μοσχάρια της Shyama  αγελάδας

ακόμα σε καλούν


Σπίτι είναι έτοιμο να πέσει 

το σπίτι 

θα μείνει 

αφού σας δούμε


γυρνα φιλε 

Η μητέρα σας περιμένει.

Thursday, January 23, 2025

शहर और जंगल - रिक्तता

 रिक्तता 


तुम मुझे छू कर 

मुझसे कुछ लोगे  नहीं 

अपितु कुछ दोगे मुझे 

मेरा तुम्हे छूना 

होगा मात्र एक समर्पण 

एक आहुति ,

अगर तुम मुझे 

छू नहीं सकते 

तो केवल रिक्त रहना 

मत प्रवाहित होना 

किसी शून्य में 

क्योंकि शून्य , शून्य होता है 

संभव नहीं है 

शून्य में शून्य की रचना 

इसलिए 

तुम रिक्त ही रहना 

अभी रचना है 

मुझे एक महाकाव्य 

तुम्हारी रिक्तता पर 

मैं समझता हूँ 

तुम मुझे छू नहीं सकते 

लेकिन 

मैं तो ख़ुश्बू हूँ 

मुझे तो छूना है 

आकाश को , धरती को 

सागर की लहरों को 

यौवन के पहरों को 

मैं नहीं सहेज सकता 

इतना सब कुछ 

अपने भीतर 

मुझे तो छूना है 

आदमी को 

जीवन को 

मृत्यु को।  

Flash Back _ Tamil _बर्फ़ के गोले।

 बर्फ़ के गोले।

 பனிக்கட்டி உருண்டை.

++++++++++

கோகுல்  ஷாஹ் பகுதி நடைபாதையில்

பனிக்கட்டி உருண்டை இருக்கின்ற 

 பனிக்கட்டி வண்டி .

நீலம் , மஞ்சள் , சிவப்பு , ரோஜாப்பூ 

வண்ண வண்ண 

 (சர்பத்)  குளிர்பான புட்டிகள்.

அவனுடைய ஐஸ் வண்டியில் அலங்கரித்து வைக்கப்பட்டுள்ளது.

மேலும் வண்டிக்கு நடுவில் ,

ஐஸ் தூள் செய்யும் 

தட்டையான கட்டை.

ஐஸ் உருண்டையில் தனியான ஆனந்தம்.

வெள்ளை ஐஸ் உருண்டையில்.

வண்ண வண்ண சர்பத் ஊற்றப்படும்.

அதை எடுத்து நான் 

ருசித்து சப்புவேன்.

வீட்டிற்குத் திரும்புவேன்.

வீட்டை அடையும் போது

ஐஸ் உருண்டை 

 மறுபடியும் வெண்மையாக மாறியது.

 வாழ்க்கையில் விதவிதமான 

நூற்றுக்கணக்கான 

ஐஸ்க்ரீம் நூற்றுக் கணக்கில் சாப்பிட்டேன்.

ஆனால் அந்த  ஐஸ்  உருண்டை ஆனந்தம் ருசி கிடைக்கவேயில்லை.

---------

கவிஞர்:--

இந்து காந்த் ஆங்கிரஸ்.

தமிழ் 

பழனி 

சே. அனந்த கிருஷ்ணன் ‌

.

लघुकथा - 19 फरवरी , 2025

 19 फरवरी , 2025


- " सुना आपने , अगर हमारा बेबी  19  फरवरी 2025 के बाद पैदा होगा तो उसको अमेरिकन नागरिकता नहीं मिलेगी "। अमेरिका   में रह रही भारतीय पत्नी ने अपने भारतीय पति से कहा। 

- " हाँ , ख़बर पक्की है , और तुम्हारी डिलीवरी डेट 15 मार्च है।  अब अगर बेबी को जन्मजात अमेरिकन  नागरिकता दिलानी है तो या तो premature सर्जरी करवा लो , या फिर किसी अमेरिकन से शादी कर लो। " पति ने गंभीरता से कहा। 

- " क्या , अमेरिकन से शादी कर लूँ , आख़िर  आप ऐसा सोच भी कैसे सकते है ?  क्या बकवास है ये सब , क्या Donald Trump को इतना भी नहीं मालूम कि इंसान के बच्चे को पैदा होने में 9 महीने लगते हैं।  कैसे - कैसो को  अमेरिका का राष्ट्रपति बना देते हैं लोग ? " पत्नी ने झल्लाते हुए कहा। 

-  " हाँ , यार , कह तो तुम ठीक रही हो , अमेरिका के राष्ट्रपति को इतनी जानकारी तो होनी ही चाहिए  क्या वाकई डोनाल्ड ट्रम्प को इतना भी नहीं पता ....... कहते हुए भारतीय पति गहरी सोच में डूब गया।  


लेखक - इन्दुकांत आंगिरस

Sanskrit Language

 करोति - करता है 

अस्ति - है 

इत्थम् - ऐसे 

 तथा - वैसे 

यथा - जैसे 

कथम् -  क्यों , कैसे 

 अपि - भी 

न - नहीं 

च‌ - और 

एव - ही 

 एक: - एक 

  द्वौ- दो 

   त्रय: - तीन 

 चत्वार: - चार 

पञ्च- पांच 

षट्- छ: 

  सप्त - सात 

अष्ट - आठ 

नव - नौ 

 दश - दस

--------------------------------------------


प्रथमा - कर्त्ता -ने

   द्वितीया - कर्म - को 

तृतीया - करण - से, के द्वारा 

  चतुर्थी - संप्रदान - के लिए 

 पञ्चमी - अपादान - से 

षष्ठी - सम्बन्ध - का , के ,        की

   सप्तमी - अधिकरण - में पे , पर 

     ‌सम्बोधन - सम्बोधन - हे , अये , भो:

-------------------------------------------------------------------------------


अस भुवि , अस्ति - है 


 अस्ति  स्त: सन्ति 

   असि   स्थ:  स्थ 

  अस्मि   स्व:   स्म:

-------------------------------------------------------------------------------------

डुकृञ् करणे , करोति - करता है । 


  करोति  कुरुत: कुर्वन्ति 

    करोषि    कुरुथ: कुरुथ 

     करोमि    कुर्व :   कुर्म:

------------------------------------------------------------

इकारान्त पुलिंग "अग्नि"शब्द के रूप 


    अग्नि:  अग्नी     अग्नय: 


    अग्निम्   अग्नी   अग्नीन् 

      

   अग्निना    अग्निभ्याम्  अग्निभि:


अग्नये   अग्निभ्याम्   अग्निभ्य: 


   अग्ने:    अग्निभ्याम् अग्निभ्य:  


अग्ने:    अग्न्यो:   अग्नीनाम् 


   अग्नौ अग्न्यो: अग्निषु 


 हे अग्ने !   हे अग्नी !    हे अग्नय: 


           इसी प्रकार वह्नि, रवि इत्यादि के रूप चलेंगें 

------------------------------------------------------------------------------------------


लोट्।तात् । गच्छाम । लड्॰। अगच्छन् । अगच्छाम । विधिलिड्॰।गच्छेत् । गच्छेयम् । 

       लृट् लकार 

गमिष्यति गमिष्यत: गमिष्यन्ति 


गमिष्यसि गमिष्यथ: गमिष्यथ 


गमिष्यामि गमिष्याव: गमिष्याम:

-----------------------------------------------------------------------------

दस लकार 

लट् 

लिट्

लुट्

 लृट्

लेट्

लोट्

लड्॰

विधिलिड्॰

आशीर्लिड्॰

 लुड्॰

 लृड्॰

   लेट् लकार केवल वेद में प्रयुक्त होता है 

-----------------------------------------------------------------------------------------


इकारान्त पुलिंग "रवि "शब्द के रूप 

    रवि: रवी रवय: 

   रविम्  रवी रवीन् 

   रविणा रविभ्याम् रविभि: 

  रवये रविभ्याम् रविभ्य: 

    रवे: रविभ्याम् रविभ्य: 

  रवे: रव्यो: रवीणाम् 

    रवौ  रव्यो: रविषु 

 हे रवे !  हे रवी ! हे रवय:

--------------------------------------------------------------------------------


अकथयत् अकथयताम् अकथयन् 

अकथय : अकथयतम् अकथयत 

अकथयम् अकथयाव अकथयाम ।


अभक्षयत् अभक्षयताम् अभक्षयन् 

अभक्षय: अभक्षयतम् अभक्षयत 

अभक्षयम् अभक्षयाव अभक्षयाम । 


अचिन्तयत् अचिन्तयताम् अचिन्तयन् 

अचिन्तय: अचिन्तयतम् अचिन्तयत 

   अचिन्तयम् अचिन्तयाव अचिन्तयाम 


अचोरयत् अचोरयताम् अचोरयन् 

अचोरय: अचोरयतम् अचोरयत 

अचोरयम् अचोरयाव अचोरयाम 


अरचयत् अरचयताम् अरचयन् 

अरचय: अरचयतम् अरचयत 

अरचयम् अरचयाव अरचयाम

----------------------------------------------------------------------------------

दृशिर् प्रेक्षणे ,पश्यति - देखता है ।

द्रक्ष्यति    द्रक्ष्यत:   द्रक्ष्यन्ति 

  द्रक्ष्यसि द्रक्ष्यथ: द्रक्ष्यथ 

द्रक्ष्यामि द्रक्ष्याव: द्रक्ष्याम:


डुपचष् पाके ,पचति - पकाता है 

पक्ष्यति पक्ष्यत: पक्ष्यन्ति 

पक्ष्यसि पक्ष्यथ: पक्ष्यथ 

पक्ष्यामि पक्ष्याव: पक्ष्याम:


    पत्लृ गतौ , पतति - गिरता है। 

पत्स्यति पत्स्यत: पत्स्यन्ति 

पत्स्यसि पत्स्यथ: पत्स्यथ 

पत्स्यामि पत्स्याव:पत्स्याम:

णम प्रह्वत्वे शब्दे च , नमति - नमस्कार करता है 

नंस्यति नंस्यत:नंस्यन्ति 

नंस्यसि नंस्यथ: नंस्यथ 

नंस्यामि नंस्याव:नंस्याम:


 रक्ष रक्षणे , रक्षति- रक्षा करता है ।

रक्षिष्यति रक्षिष्यत:रक्षिष्यन्ति 

रक्षिष्यसि रक्षिष्यथ:रक्षिष्यथ 

रक्षिष्यामि रक्षिष्याव:रक्षिष्याम:


ष्ठा गतिनिवृत्तौ , तिष्ठति - बैठता है ।

स्थास्यति स्थास्यत:स्थास्यन्ति 

स्थास्यसि स्थास्यथ:स्थास्यथ

स्थास्यामि स्थास्याव:स्थास्याम:


स्मृड्॰ अध्ययने , स्मरति - याद करता है । 

स्मरिष्यति स्मरिष्यत:स्मरिष्यन्ति 

 स्मरिष्यसि स्मरिष्यथ:स्मरिष्यथ

स्मरिष्यामि स्मरिष्याव:स्मरिष्याम:


पा पाने पिबति - पीता है ।

पास्यति पास्यत:पास्यन्ति 

पास्यसि पास्यथ:पास्यथ

पास्यामि पास्याव:पास्याम:

----------------------------------------------------------------

इकारान्त पुलिंग " पति " शब्द के रूप 

 पति: पती   पतय: 

  पतिम् पती पतीन् 

  पत्या पतिभ्याम् पतिभि: 

 पत्ये पतिभ्याम् पतिभ्य: 

पत्यु: पतिभ्याम् पतिभ्य: 

  पत्यु: पत्यो: पतीनाम् 

  पत्यौ  पत्यो: पतिषु 

 हे पते! हे पती ! हे पतय:

-------------------------------------------------------------------------


इकारान्त नपुंसकलिंग " वारि " शब्द के रूप 

 वारि वारिणी वारीणि 

  वारि वारिणी वारीणि 

वारिणा वारिभ्याम् वारिभि: 

वारिणे वारिभ्याम् वारिभ्य:

वारिण: वारिभ्याम् वारिभ्य: 

वारिण: वारिणो: वारीणाम् 

वारिणि वारिणो: वारिषु 

        इसी प्रकार "शुचि " इत्यादि के रूप चलेंगें

--------------------------------------------------------------------------------------


सर्वनाम पुलिंग " सर्व" शब्द के रूप 

   सर्व:  सर्वौ  सर्वे 

   सर्वम्  सर्वौ सर्वान् 

   सर्वेण सर्वाभ्याम् सर्वै:

   सर्वस्मै सर्वाभ्याम् सर्वेभ्य: 

  सर्वस्मात् सर्वाभ्याम् सर्वेभ्य:

सर्वस्य सर्वयो:सर्वेषाम् 

सर्वस्मिन् सर्वयो: सर्वेषु 


     नपुंसकलिंग सर्व शब्द 

सर्वम् सर्वे सर्वाणि 

सर्वम्  सर्वे सर्वाणि 

   शेष पुलिंगवत्

-----------------------------------------------------------------------------

स्त्रीलिंग "सर्व" शब्द के रूप 

    सर्वा सर्वे सर्वा: 

   सर्वाम् सर्वे सर्वा: 

    सर्वया  सर्वाभ्याम् सर्वाभि:

 सर्वस्यै सर्वाभ्याम् सर्वाभ्य: 

सर्वस्या: सर्वाभ्याम् सर्वाभ्य: 

सर्वस्या: सर्वयो: सर्वासाम् 

सर्वस्याम्  सर्वयो: सर्वासु

-------------------------------------------------------------------------------------


[21:44, 01/01/2025] Shrutikirti Acharya: पुलिंग "तद् "शब्द के रूप 

    स: तौ ते 

   तम् तौ तान् 

  तेन ताभ्याम् तै: 

  तस्मै ताभ्याम् तेभ्य: 

 तस्मात् ताभ्याम् तेभ्य:

   तस्य तयो: तेषाम् 

   तस्मिन् तयो: तेषु

[21:45, 01/01/2025] Shrutikirti Acharya: नपुंसकलिंग - 

     तत् ते तानि 

    तत् ते तानि 

     शेष पुलिंगवत्

[21:47, 01/01/2025] Shrutikirti Acharya: स्त्रीलिंग -

    सा ते ता: 

   ताम् ते ता: 

 तया ताभ्याम् ताभि:

तस्यै ताभ्याम् ताभ्य:

तस्या: ताभ्याम् ताभ्य:

तस्या: तयो: तासाम् 

तस्याम् तयो: तासु

[21:50, 01/01/2025] Shrutikirti Acharya: पुलिंग "किम् " शब्द के रूप 

     क: कौ के 

कम् कौ कान् 

केन काभ्याम् कै: 

कस्मै काभ्याम् केभ्य:

कस्मात्  काभ्याम् केभ्य: कस्य कयो: केषाम् 

कस्मिन् कयो: केषु

 नपुंसकलिंग -

    किम् के कानि 

   किम् के कानि 

       शेष पुलिंगवत्

 स्त्रीलिंग - 

 ‌ का के का: 

 काम् के का: 

कया काभ्याम् काभि:

कस्यै काभ्याम् काभ्य:

कस्या: काभ्याम् काभ्य:       कस्या: कयो: कासाम् 

कस्याम् कयो: कासु

------------------------------------------------------------------------------------------

[12:16, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: पुलिंग "यत् " शब्द 

  य: यौ ये 

  यम् यौ यान् 

  येन याभ्याम् यै: 

  यस्मै याभ्याम् येभ्य: 

  यस्मात् याभ्याम् येभ्य:

  यस्य ययो: येषाम् 

   यस्मिन् ययो: येषु

[12:17, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: नपुंसकलिंग -

    यत् ये यानि 

    यत् ये यानि 

       शेष पुलिंगवत्

[12:19, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: स्त्रीलिंग -

      या ये या: 

    याम् ये या:

   यया याभ्याम् याभि: 

   यस्यै याभ्याम् याभ्य: 

    यस्या: याभ्याम् याभ्य:

 यस्या: ययो: यासाम् 

 यस्याम् ययो: यासु

---------------------------------------------------------------------------

[12:22, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: पुलिंग "एतत् "शब्द 

    एष: एतौ एते 

   एतम् एतौ एतान् 

 एतेन एताभ्याम् एतै:

 एतस्मै एताभ्याम् एतेभ्य:

एतस्मात् एताभ्याम् एतेभ्य:

एतस्य एतयो: एतेषाम् 

एतस्मिन् एतयो: एतेषु

[12:23, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: नपुंसकलिंग -

    एतत् एते एतानि 

     एतत् एते एतानि 

         शेष पुलिंगवत्

[12:25, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: स्त्रीलिंग -

     एषा एते एता: 

   एताम् एते एता: 

    एतया एताभ्याम् एताभि:

   एतस्यै एताभ्याम् एताभ्य: 

एतस्या: एताभ्याम् एताभ्य: 

 एतस्या: एतयो: एतासाम् 

एतस्याम् एतयो: एतासु

---------------------------------------------------------------------------------------

[12:28, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: पुलिंग " इदम् " शब्द 

      अयम्  इमौ  इमे 

    इमम् इमौ इमान् 

    अनेन  आभ्याम्  एभि:

   अस्मै  आभ्याम्  एभ्य: 

    अस्मात् आभ्याम् एभ्य: 

अस्य अनयो: एषाम् 

अस्मिन् अनयो: एषु

[12:29, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: नपुंसकलिंग -

      इदम् इमे इमानि 

     इदम् इमे इमानि 

  ‌ शेष पुलिंगवत्

[12:32, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: स्त्रीलिंग - 

     ‌इयम् इमे इमा: 

   ‌‌इमाम् इमे इमा: 

   अनया आभ्याम् आभि: 

 अस्यै  आभ्याम् आभ्य: 

  अस्या: आभ्याम् आभ्य:

अस्या: अनयो: आसाम् 

 अस्याम् अनयो: आसु

--------------------------------------------------------------------------------

[12:38, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: अलिंग  "युष्मद्" शब्द 

     त्वम्  युवाम् यूयम् 

    त्वाम्  युवाम् युष्मान् 

  त्वया  युवाभ्याम् युष्माभि:

 तुभ्यम् युवाभ्याम् युष्मभ्यम् 

त्वत्  युवाभ्याम् युष्मत् 

तव  युवयो: युष्माकम् 

त्वयि युवयो: यष्मासु

[12:42, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: अलिंग "अस्मद्" शब्द 

      अहम् आवाम् वयम् 

       माम् आवाम् अस्मान् 

   मया आवाभ्याम्अस्माभि:

  मह्यम् आवाभ्याम् अस्मभ्यम्

मत्  आवाभ्याम् अस्मत्

मम आवयो: अस्माकम् 

मयि आवयो: अस्मासु

[12:46, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: पुलिंग "भवान् " शब्द  

     भवान्  भवन्तौ भवन्त: 

     भवन्तम् भवन्तौ भवत: 

     भवता भवद्भ्याम् भवद्भि: 

  भवते भवद्भ्याम् भवद्भ्य:

भवत: भवद्भ्याम् भवद्भ्य: 

 भवत: भवतो: भवताम् 

भवति भवतो: भवत्सु

[12:49, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: स्त्रीलिंग --

    भवती भवत्यौ भवत्य:

  भवतीम् भवत्यौ भवती: 

  भवत्या भवतीभ्याम् भवतीभि:

 भवत्यै भवतीभ्याम् भवतीभ्य: 

  भवत्या: भवतीभ्याम् भवतीभ्य: 

भवत्या: भवत्यो: भवतीनाम् 

भवत्याम् भवत्यो: भवतीषु

[12:54, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: पुलिंग " अदस् " शब्द 

    असौ अमू अमी 

अमुम् अमू अमून् 

अमुना अमूभ्याम् अमीभि:

अमुष्मै अमूभ्याम् अमीभ्य:

अमुष्मात् अमूभ्याम् अमीभ्य: 

  अमुष्य अमुयो: अमीषाम् 

 अमुष्मिन् अमुयो: अमीषु

[12:55, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: नपुंसकलिंग -

     अद: अमू अमूनि 

   अद: अमू अमूनि 

    शेष पुलिंगवत्

[12:57, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: स्त्रीलिंग - 

    असौ अमू अमू:

   अमुम् अमू अमू:

   अमुया अमूभ्याम् अमूभि:

अमुष्यै अमूभ्याम् अमूभ्य:

अमुष्या: अमूभ्याम् अमूभ्य:

अमुष्या: अमुयो: अमूषाम् 

अमुष्याम् अमुयो: अमूषु

[13:01, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: पुलिंग "एक" शब्द 

   एक: एकौ एके 

  एकम् एकौ एकान् 

 एकेन एकाभ्याम् एकै: 

एकस्मै एकाभ्याम् एकेभ्य: 

एकस्मात् एकाभ्याम् एकेभ्य:

एकस्य एकयो: एकेषाम् 

एकस्मिन् एकयो: एकेषु

[13:02, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: नपुंसकलिंग - 

       एकम् एके एकानि

       एकम् एके एकानि 

     शेष पुलिंगवत्

[13:05, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: स्त्रीलिंग -

     एका एके एका: 

एकाम् एके एका: 

एकया एकाभ्याम् एकाभि: 

एकस्यै एकाभ्याम् एकाभ्य: 

एकस्या: एकाभ्याम् एकाभ्य: 

एकस्या: एकयो: एकासाम् 

एकस्याम् एकयो: एकासु

[13:07, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: पुलिंग द्वि शब्द 

       द्वौ 

      द्वौ 

 द्वाभ्याम् 

द्वाभ्याम् 

द्वाभ्याम् 

  द्वयो:

द्वयो:

[13:07, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: नपुंसकलिंग - 

     द्वे 

 द्वे 

  शेष पुलिंगवत्

[13:08, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: स्त्रीलिंग - 

    ‌‌द्वे 

द्वे 

   शेष पुलिंगवत्

[13:11, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: पुलिंग "त्रि " शब्द 

      त्रय:

त्रीन् 

त्रिभि:

त्रिभ्य:

त्रिभ्य:

त्रयाणाम् 

त्रिषु

[13:11, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: नपुंसकलिंग -

    त्रीणि 

 त्रीणि 

    शेष पुलिंगवत्

[13:13, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: स्त्रीलिंग - 

    तिस्र: 

 तिस्र:

तिसृभि:

तिसृभ्य:

तिसृभ्य:

तिसृणाम् 

तिसृषु

[13:15, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: पुलिंग " चतुर् " शब्द 

     चत्वार:

    चतुर:

चतुर्भि:

चतुर्भ्य:

चतुर्भ्य:

चतुर्णाम् 

चतुर्षु

[13:16, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: नपुंसकलिंग - 

    चत्वारि 

चत्वारि 

शेष पुलिंगवत्

[13:17, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: स्त्रीलिंग - 

    चतस्र:

चतस्र:

चतसृभि:

चतसृभ्य:

चतसृभ्य:

चतसृणाम् 

चतसृषु

[13:19, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: "पञ्च "शब्द 

    पञ्च 

पञ्च

   पञ्चभि:

पञ्चभ्य:

पञ्चभ्य:

पञ्चानाम् 

पञ्चसु

[13:20, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: "षट्" शब्द 

     षट् 

षट् 

 षड्भि:

षड्भ्य:

षड्भ्य:

षण्णाम् 

षट्सु

[13:21, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: " सप्त" शब्द 

  सप्त 

सप्त 

 सप्तभि:

 सप्तभ्य:

 सप्तभ्य:

सप्तानाम् 

सप्तसु

[13:23, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: " अष्ट" शब्द 

     अष्ट 

अष्ट 

अष्टभि:

अष्टभ्य:

अष्टभ्य:

अष्टानाम् 

अष्टसु

[13:25, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: अष्टौ 

अष्टौ 

अष्टाभि: 

अष्टाभ्य:

अष्टाभ्य:

अष्टानाम् 

अष्टासु

[13:26, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: "नवन् " शब्द 

     नव 

नव 

नवभि:

नवभ्य:

नवभ्य:

नवानाम् 

नवसु

[13:27, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: "दशन् " शब्द

    दश 

दश 

दशभि:

दशभ्य:

दशभ्य:

दशानाम्

दशसु

[13:30, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: पुलिंग "कति " शब्द 

       कति 

कति 

कतिभि:

कतिभ्य:

कतिभ्य:

कतीनाम् 

कतिषु

[13:33, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: द्विवचनान्त "उभ" शब्द 

     उभौ 

उभौ 

 उभाभ्याम् 

उभाभ्याम्

उभाभ्याम् 

उभयो:

उभयो:

[13:41, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: अस भुवि "अस्ति" 

    ‌ लट् 

अस्त स्त: सन्ति

असि स्थ: स्थ

अस्मि स्व: स्म:

       लोट् 

अस्तु स्ताम् सन्तु 

एधि स्तम् स्त

असानि असाव असाम 

     लड्॰

आसीत् आस्ताम् आसन् 

आसी: आस्तम् आस्त 

आसम् आस्व आस्म 

   विधिलिड्॰

स्यात्  स्याताम् स्यु:

स्या: स्यातम् स्यात 

स्याम् स्याव स्याम 

        लृट् 

भविष्यति भविष्यत:भविष्यन्ति

भविष्यसि भविष्यथ: भविष्यथ 

भविष्यामि भविष्याव:भविष्याम:

[13:47, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: भू सत्तायाम् " भवति" होता है । 

      लट् 

भवति भवत: भवन्ति 

भवसि भवथ: भवथ 

भवामि भवाव: भवाम:

       लोट् 

भवतु  भवताम् भवन्तु 

भव  भवतम् भवत 

भवानि भवाव भवाम

      लड्॰

   अभवत् अभवताम् अभवन् 

अभव: अभवतम् अभवत 

अभवम् अभवाव अभवाम 

        विधिलिड्॰

   भवेत् भवेताम् भवेयु:

भवे: भवेतम् भवेत 

भवेयम् भवेव भवेम 

      लृट् 

भविष्यति भविष्यत: भविष्यन्ति

भविष्यसि भविष्यथ: भविष्यथ 

भविष्यामि भविष्याव: भविष्याम:

[13:56, 04/01/2025] Shrutikirti Acharya: डुदाञ् दाने ददाति - देता है 

       लट् 

ददाति दत्त: ददति 

ददासि दत्थ: दत्थ 

ददामि दद्व: दद्म:

     लोट्

  ददातु दत्ताम् ददतु 

 देहि दत्तम् दत्त 

ददानि ददाव ददाम 

        लड्॰

   अददत् अदत्ताम् अददु: 

अददा: अदत्तम् अदत्त 

अददाम् अदद्व अदद्म 

      विधिलिड्॰

 दद्यात् दद्याताम् दद्यु:

दद्या: दद्यातम् दद्यात 

दद्याम् दद्याव दद्याम 

      लृट् 

दास्यति दास्यत: दास्यन्ति 

दास्यसि दास्यथ: दास्यथ 

दास्यामि दास्याव: दास्याम:

-----------------------------------------------------------

[13:40, 08/01/2025] Shrutikirti Acharya: विद्वस् (विद्वान् )  शब्द के रूप 


  विद्वान् विद्वांसौ विद्वांस:

  विद्वांसं विद्वांसौ विदुष: 

   विदुषा विद्वद्भ्याम् विद्वद्भि:

   विदुषे विद्वद्भ्याम् विद्वद्भ्य:

विदुष: विद्वद्भ्याम् विद्वद्भ्य:

विदुष: विदुषो: विदुषाम् 

विदुषि विदुषो: विद्वत्सु 

हे विद्वान् हे विद्वांसौ हे विद्वांस:

[14:55, 10/01/2025] Shrutikirti Acharya: इकारान्त पुलिंग "सखि" शब्द 

   सखा सखायौ सखाय: 

   सखायम् सखायौ सखीन् 

सख्या सखिभ्याम् सखिभि:

सख्ये सखिभ्याम् सखिभ्य:

सख्यु: सखिभ्याम् सखिभ्य:

सख्यु: सख्यो: सखीनाम् 

सख्यौ  सख्यो: सखिषु 

  हे सखे!  हे सखायौ हे सखाय:

[14:55, 10/01/2025] Shrutikirti Acharya: 👆👆इस रूप को वारि के बाद लिख लीजिए 🙏🏻🙏🏻

[15:11, 10/01/2025] Shrutikirti Acharya: इकारान्त नपुंसकलिंग "दधि" शब्द 

   दधि दधिनी दधीनि 

दधि दधिनी दधीनि 

दध्ना दधिभ्याम् दधिभि:

दध्ने दधिभ्याम् दधिभ्य:

दध्न: दधिभ्याम् दधिभ्य: 

दध्न: दध्नो: दध्नाम् 

दध्नि , दधनि  दध्नो: दधिषु 

       इसी प्रकार - अस्थि, सक्थि , अक्षि इत्यादि के रूप चलेंगें ।

[15:18, 10/01/2025] Shrutikirti Acharya: इकारान्त स्त्रीलिंग "वेदि" शब्द 

  वेदि: वेदी वेदय:

 वेदिम् वेदी वेदी: 

 वेद्या वेदिभ्याम् वेदिभि:

  वेद्यै , वेदये वेदिभ्याम् वेदिभ्य:

  वेद्या:, वेदे: वेदिभ्याम् वेदिभ्य:

वेद्या:, वेदे: वेद्यो: वेदीनाम् 

वेद्याम् , वेदौ वेद्यो: वेदिषु 

  हे वेदे! हे वेदी ! हे वेदय: 

       इसी प्रकार - श्रुति, स्मृति, मति, बुद्धि, धृति, रुचि, भूमि, धूलि, वापि, कृति, हानि इत्यादि के रूप चलेंगें ।

[20:47, 14/01/2025] Shrutikirti Acharya: अजन्त प्रकरण के अन्तर्गत जो रूप लिखे गये हैं अब तक -  पुरुष,धन, कन्या, अग्नि, पति,वारि,सखि,दधि तथा वेदि । 

      कृपया इन रूपों को अजन्त प्रकरण में ही लिखें ।

[14:54, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: अथ सर्वनाम प्रकरणम् -

[14:55, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: सर्वनाम पुलिंग " सर्व" शब्द के रूप 

   सर्व:  सर्वौ  सर्वे 

   सर्वम्  सर्वौ सर्वान् 

   सर्वेण सर्वाभ्याम् सर्वै:

   सर्वस्मै सर्वाभ्याम् सर्वेभ्य: 

  सर्वस्मात् सर्वाभ्याम् सर्वेभ्य:

सर्वस्य सर्वयो:सर्वेषाम् 

सर्वस्मिन् सर्वयो: सर्वेषु 


     नपुंसकलिंग सर्व शब्द 

सर्वम् सर्वे सर्वाणि 

सर्वम्  सर्वे सर्वाणि 

   शेष पुलिंगवत्

[14:56, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: स्त्रीलिंग "सर्व" शब्द के रूप 

    सर्वा सर्वे सर्वा: 

   सर्वाम् सर्वे सर्वा: 

    सर्वया  सर्वाभ्याम् सर्वाभि:

 सर्वस्यै सर्वाभ्याम् सर्वाभ्य: 

सर्वस्या: सर्वाभ्याम् सर्वाभ्य: 

सर्वस्या: सर्वयो: सर्वासाम् 

सर्वस्याम्  सर्वयो: सर्वासु

[14:56, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: पुलिंग "तद् "शब्द के रूप 

    स: तौ ते 

   तम् तौ तान् 

  तेन ताभ्याम् तै: 

  तस्मै ताभ्याम् तेभ्य: 

 तस्मात् ताभ्याम् तेभ्य:

   तस्य तयो: तेषाम् 

   तस्मिन् तयो: तेषु

[14:56, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: नपुंसकलिंग - 

     तत् ते तानि 

    तत् ते तानि 

     शेष पुलिंगवत्

[14:56, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: स्त्रीलिंग -

    सा ते ता: 

   ताम् ते ता: 

 तया ताभ्याम् ताभि:

तस्यै ताभ्याम् ताभ्य:

तस्या: ताभ्याम् ताभ्य:

तस्या: तयो: तासाम् 

तस्याम् तयो: तासु

[14:56, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: पुलिंग "किम् " शब्द के रूप 

     क: कौ के 

कम् कौ कान् 

केन काभ्याम् कै: 

कस्मै काभ्याम् केभ्य:

कस्मात्  काभ्याम् केभ्य: कस्य कयो: केषाम् 

कस्मिन् कयो: केषु

[14:56, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: नपुंसकलिंग -

    किम् के कानि 

   किम् के कानि 

       शेष पुलिंगवत्

[14:57, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: स्त्रीलिंग - 

 ‌ का के का: 

 काम् के का: 

कया काभ्याम् काभि:

कस्यै काभ्याम् काभ्य:

कस्या: काभ्याम् काभ्य:       कस्या: कयो: कासाम् 

कस्याम् कयो: कासु

[14:57, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: पुलिंग "यत् " शब्द 

  य: यौ ये 

  यम् यौ यान् 

  येन याभ्याम् यै: 

  यस्मै याभ्याम् येभ्य: 

  यस्मात् याभ्याम् येभ्य:

  यस्य ययो: येषाम् 

   यस्मिन् ययो: येषु

[14:57, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: नपुंसकलिंग -

    यत् ये यानि 

    यत् ये यानि 

       शेष पुलिंगवत्

[14:57, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: स्त्रीलिंग -

      या ये या: 

    याम् ये या:

   यया याभ्याम् याभि: 

   यस्यै याभ्याम् याभ्य: 

    यस्या: याभ्याम् याभ्य:

 यस्या: ययो: यासाम् 

 यस्याम् ययो: यासु

[14:57, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: पुलिंग "एतत् "शब्द 

    एष: एतौ एते 

   एतम् एतौ एतान् 

 एतेन एताभ्याम् एतै:

 एतस्मै एताभ्याम् एतेभ्य:

एतस्मात् एताभ्याम् एतेभ्य:

एतस्य एतयो: एतेषाम् 

एतस्मिन् एतयो: एतेषु

[14:58, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: नपुंसकलिंग -

    एतत् एते एतानि 

     एतत् एते एतानि 

         शेष पुलिंगवत्

[14:58, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: स्त्रीलिंग -

     एषा एते एता: 

   एताम् एते एता: 

    एतया एताभ्याम् एताभि:

   एतस्यै एताभ्याम् एताभ्य: 

एतस्या: एताभ्याम् एताभ्य: 

 एतस्या: एतयो: एतासाम् 

एतस्याम् एतयो: एतासु

[14:58, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: पुलिंग " इदम् " शब्द 

      अयम्  इमौ  इमे 

    इमम् इमौ इमान् 

    अनेन  आभ्याम्  एभि:

   अस्मै  आभ्याम्  एभ्य: 

    अस्मात् आभ्याम् एभ्य: 

अस्य अनयो: एषाम् 

अस्मिन् अनयो: एषु

[14:58, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: नपुंसकलिंग -

      इदम् इमे इमानि 

     इदम् इमे इमानि 

  ‌ शेष पुलिंगवत्

[14:58, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: स्त्रीलिंग - 

     ‌इयम् इमे इमा: 

   ‌‌इमाम् इमे इमा: 

   अनया आभ्याम् आभि: 

 अस्यै  आभ्याम् आभ्य: 

  अस्या: आभ्याम् आभ्य:

अस्या: अनयो: आसाम् 

 अस्याम् अनयो: आसु

[14:58, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: अलिंग  "युष्मद्" शब्द 

     त्वम्  युवाम् यूयम् 

    त्वाम्  युवाम् युष्मान् 

  त्वया  युवाभ्याम् युष्माभि:

 तुभ्यम् युवाभ्याम् युष्मभ्यम् 

त्वत्  युवाभ्याम् युष्मत् 

तव  युवयो: युष्माकम् 

त्वयि युवयो: यष्मासु

[14:58, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: अलिंग "अस्मद्" शब्द 

      अहम् आवाम् वयम् 

       माम् आवाम् अस्मान् 

   मया आवाभ्याम्अस्माभि:

  मह्यम् आवाभ्याम् अस्मभ्यम्

मत्  आवाभ्याम् अस्मत्

मम आवयो: अस्माकम् 

मयि आवयो: अस्मासु

[14:58, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: पुलिंग "भवान् " शब्द  

     भवान्  भवन्तौ भवन्त: 

     भवन्तम् भवन्तौ भवत: 

     भवता भवद्भ्याम् भवद्भि: 

  भवते भवद्भ्याम् भवद्भ्य:

भवत: भवद्भ्याम् भवद्भ्य: 

 भवत: भवतो: भवताम् 

भवति भवतो: भवत्सु

[14:58, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: स्त्रीलिंग --

    भवती भवत्यौ भवत्य:

  भवतीम् भवत्यौ भवती: 

  भवत्या भवतीभ्याम् भवतीभि:

 भवत्यै भवतीभ्याम् भवतीभ्य: 

  भवत्या: भवतीभ्याम् भवतीभ्य: 

भवत्या: भवत्यो: भवतीनाम् 

भवत्याम् भवत्यो: भवतीषु

[14:59, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: पुलिंग " अदस् " शब्द 

    असौ अमू अमी 

अमुम् अमू अमून् 

अमुना अमूभ्याम् अमीभि:

अमुष्मै अमूभ्याम् अमीभ्य:

अमुष्मात् अमूभ्याम् अमीभ्य: 

  अमुष्य अमुयो: अमीषाम् 

 अमुष्मिन् अमुयो: अमीषु

[14:59, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: नपुंसकलिंग -

     अद: अमू अमूनि 

   अद: अमू अमूनि 

    शेष पुलिंगवत्

[14:59, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: स्त्रीलिंग - 

    असौ अमू अमू:

   अमुम् अमू अमू:

   अमुया अमूभ्याम् अमूभि:

अमुष्यै अमूभ्याम् अमूभ्य:

अमुष्या: अमूभ्याम् अमूभ्य:

अमुष्या: अमुयो: अमूषाम् 

अमुष्याम् अमुयो: अमूषु

[14:59, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: पुलिंग "एक" शब्द 

   एक: एकौ एके 

  एकम् एकौ एकान् 

 एकेन एकाभ्याम् एकै: 

एकस्मै एकाभ्याम् एकेभ्य: 

एकस्मात् एकाभ्याम् एकेभ्य:

एकस्य एकयो: एकेषाम् 

एकस्मिन् एकयो: एकेषु

[14:59, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: नपुंसकलिंग - 

       एकम् एके एकानि

       एकम् एके एकानि 

     शेष पुलिंगवत्

[14:59, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: स्त्रीलिंग -

     एका एके एका: 

एकाम् एके एका: 

एकया एकाभ्याम् एकाभि: 

एकस्यै एकाभ्याम् एकाभ्य: 

एकस्या: एकाभ्याम् एकाभ्य: 

एकस्या: एकयो: एकासाम् 

एकस्याम् एकयो: एकासु

[14:59, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: पुलिंग द्वि शब्द 

       द्वौ 

      द्वौ 

 द्वाभ्याम् 

द्वाभ्याम् 

द्वाभ्याम् 

  द्वयो:

द्वयो:

[14:59, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: नपुंसकलिंग - 

     द्वे 

 द्वे 

  शेष पुलिंगवत्

[14:59, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: स्त्रीलिंग - 

    ‌‌द्वे 

द्वे 

   शेष पुलिंगवत्

[14:59, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: पुलिंग "त्रि " शब्द 

      त्रय:

त्रीन् 

त्रिभि:

त्रिभ्य:

त्रिभ्य:

त्रयाणाम् 

त्रिषु

[14:59, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: नपुंसकलिंग -

    त्रीणि 

 त्रीणि 

    शेष पुलिंगवत्

[14:59, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: स्त्रीलिंग - 

    तिस्र: 

 तिस्र:

तिसृभि:

तिसृभ्य:

तिसृभ्य:

तिसृणाम् 

तिसृषु

[14:59, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: पुलिंग " चतुर् " शब्द 

     चत्वार:

    चतुर:

चतुर्भि:

चतुर्भ्य:

चतुर्भ्य:

चतुर्णाम् 

चतुर्षु

[14:59, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: नपुंसकलिंग - 

    चत्वारि 

चत्वारि 

शेष पुलिंगवत्

[14:59, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: स्त्रीलिंग - 

    चतस्र:

चतस्र:

चतसृभि:

चतसृभ्य:

चतसृभ्य:

चतसृणाम् 

चतसृषु

[14:59, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: "पञ्च "शब्द 

    पञ्च 

पञ्च

   पञ्चभि:

पञ्चभ्य:

पञ्चभ्य:

पञ्चानाम् 

पञ्चसु

[14:59, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: "षट्" शब्द 

     षट् 

षट् 

 षड्भि:

षड्भ्य:

षड्भ्य:

षण्णाम् 

षट्सु

[14:59, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: " सप्त" शब्द 

  सप्त 

सप्त 

 सप्तभि:

 सप्तभ्य:

 सप्तभ्य:

सप्तानाम् 

सप्तसु

[14:59, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: " अष्ट" शब्द 

     अष्ट 

अष्ट 

अष्टभि:

अष्टभ्य:

अष्टभ्य:

अष्टानाम् 

अष्टसु

[14:59, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: अष्टौ 

अष्टौ 

अष्टाभि: 

अष्टाभ्य:

अष्टाभ्य:

अष्टानाम् 

अष्टासु

[14:59, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: "नवन् " शब्द 

     नव 

नव 

नवभि:

नवभ्य:

नवभ्य:

नवानाम् 

नवसु

[14:59, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: "दशन् " शब्द

    दश 

दश 

दशभि:

दशभ्य:

दशभ्य:

दशानाम्

दशसु

[14:59, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: पुलिंग "कति " शब्द 

       कति 

कति 

कतिभि:

कतिभ्य:

कतिभ्य:

कतीनाम् 

कतिषु

[14:59, 15/01/2025] Shrutikirti Acharya: द्विवचनान्त "उभ" शब्द 

     उभौ 

उभौ 

 उभाभ्याम् 

उभाभ्याम्

उभाभ्याम् 

उभयो:

उभयो:

--------------------------------------------------------------------


[16:07, 18/01/2025] Shrutikirti Acharya: ईकारान्त पुलिंग "सेनानी " शब्द के रूप 

  सेनानी: सेनान्यौ सेनान्य:

 सेनान्यम् सेनान्यौ सेनान्य: 

  सेनान्या सेनानीभ्याम् सेनानीभि:

सेनान्ये सेनानिभ्याम् सेनानीभ्य:

सेनान्य: सेनानीभ्याम् सेनानीभ्य: 

सेनान्य: सेनान्यो: सेनान्याम् 

सेनान्याम् सेनान्यो: सेनानीषु 

 हे सेनानी: हे सेनान्यौ हे सेनान्य:

[16:13, 18/01/2025] Shrutikirti Acharya: ईकारान्त स्त्रीलिंग " कुमारी" शब्द 

कुमारी कुमार्यौ कुमार्य:

कुमारीम् कुमार्यौ कुमारी: 

कुमार्या कुमारीभ्याम् कुमारीभि:

कुमार्यै कुमारीभ्याम् कुमारीभ्य:

कुमार्या: कुमारीभ्याम् कुमारीभ्य:

कुमार्या: कुमार्यो: कुमारीणाम् 

कुमार्याम् कुमार्यो: कुमारीषु 

हे कुमारी ! हे कुमार्यौ हे कुमार्य:

        इसी प्रकार - नदी , सरस्वती, ब्राह्मणी, आसुरी, किशोरी, आदि के रूप चलेंगें

[16:18, 18/01/2025] Shrutikirti Acharya: ईकारान्त पुलिंग " सुधी" शब्द के रूप 

सुधी: सुधियौ सुधिय:

  सुधियम् सुधियौ सुधिय: सुधिया सुधीभ्याम् सुधीभि:

सुधिये सुधीभ्याम् सुधीभ्य:

सुधिय: सुधीभ्याम् सुधीभ्य:

सुधिय: सुधियो: सुधियाम् 

सुधियि सुधियो: सुधीषु 

  हे सुधी: ! हे सुधियौ! हे सुधिय:!

[16:18, 18/01/2025] Shrutikirti Acharya: ईकारान्त स्त्रीलिंग " स्त्री" शब्द

[16:22, 18/01/2025] Shrutikirti Acharya: स्त्री: स्त्रियौ स्त्रिय:

स्त्रियम् स्त्रियौ स्त्री: 

स्त्रिया स्त्रीभ्याम् स्त्रीभि:

स्त्रियै स्त्रीभ्याम् स्त्रीभ्य:

स्त्रिया: स्त्रीभ्याम् स्त्रीभ्य:

स्त्रिया: स्त्रियो: स्त्रीणाम् 

स्त्रियाम् स्त्रियो: स्त्रीषु 

  हे स्त्री! हे स्त्रियौ ! हे स्त्रिय:

        इसी प्रकार - लक्ष्मी आदि के रूप चलेंगें

[16:26, 18/01/2025] Shrutikirti Acharya: ईकारान्त स्त्रीलिंग "श्री" शब्द 

  श्री: श्रियौ श्रिय:

श्रियम् श्रियौ श्रिय: 

श्रिया श्रीभ्याम् श्रीभि:

श्रियै श्रीभ्याम् श्रीभ्य:

श्रिया: श्रीभ्याम् श्रीभ्य: 

श्रिया: श्रियो: श्रीणाम् 

श्रियाम् श्रियो: श्रीषु 

हे श्री:! हे श्रियौ ! हे श्रिय:

[16:33, 18/01/2025] Shrutikirti Acharya: उकारान्त पुलिंग " वायु" शब्द के रूप 

वाय: वायू वायव: 

वायुम् वायू वायून् 

वायुना वायुभ्याम् वायुभि:

वायवे वायुभ्याम् वयुभ्य:

वायो: वायुभ्याम् वायुभ्य:

वायो: वाय्वो: वायूनाम् 

वायौ वाय्वो: वायुषु 

हे वायो! हे वायू ! हे वायव:!

[16:38, 18/01/2025] Shrutikirti Acharya: उकारान्त नपुंसकलिंग " वस्तु" शब्द 

वस्तु वस्तुनी वस्तूनि 

वस्तु वस्तुनी वस्तूनि 

वस्तुना वस्तुभ्याम् वस्तुभि: 

वस्तुने वस्तुभ्याम् वस्तुभ्य:

वस्तुन: वस्तुभ्याम् वस्तुभ्य:

वस्तुन: वस्तुनो: वस्तूनाम् 

वस्तुनि वस्तुनो: वस्तुषु

[16:43, 18/01/2025] Shrutikirti Acharya: उकारान्त स्त्रीलिंग "धेनु" शब्द 

धेनु: धेनू धेनव: 

धेनुम् धेनू धेनून् 

धेन्वा धेनुभ्याम् धेनुभि: 

धेन्वै धेनुभ्याम् धेनुभ्य:

धेन्वा: धेनुभ्याम् धेनुभ्य:

धेन्वा: धेन्वो: धेनूनाम् 

 धेन्वाम् धेन्वो: धेनुषु 

 हे धेनो! हे धेनू! हे धेनव:!

[16:49, 18/01/2025] Shrutikirti Acharya: ऊकारान्त पुलिंग " परिभू" शब्द 

परिभू: परिभुवौ परिभुव: 

परिभुवम् परिभुवौ परिभुव: 

परिभुवा परिभूभ्याम् परिभूभि: 

परिभुवे परिभूभ्याम् परिभूभ्य: 

परिभुव: परिभूभ्याम् परिभूभ्य:

परिभुव: परिभुवो: परिभुवाम् 

परिभुवि परिभुवो: परिभूषु 

हे परिभू:! हे परिभुवौ! हे परिभुव: !

[16:55, 18/01/2025] Shrutikirti Acharya: ऊकारान्त पुलिंग " वर्षाभू" शब्द 

वर्षाभू: वर्षाभ्वौ वर्षाभ्व:

वर्षाभ्वम् वर्षाभ्वौ वर्षाभ्व: 

वर्षाभ्वा वर्षाभूभ्याम् वर्षाभूभि:

वर्षाभ्वे वर्षाभूभ्याम् वर्षाभूभ्य:

वर्षाभ्व: वर्षाभूभ्याम् वर्षाभूभ्य:

वर्षाभ्व: वर्षाभ्वो: वर्षाभ्वाम् 

वर्षाभ्वि वर्षाभ्वो: वर्षाभूषु 

हे वर्षाभू: !हे वर्षाभ्वौ !हे वर्षाभ्व:!

[17:04, 18/01/2025] Shrutikirti Acharya: ऊकारान्त स्त्रीलिंग " ब्रह्मबन्धू" शब्द 

ब्रह्मबन्धू ब्रह्मबन्ध्वौ बह्मबन्ध्व:

ब्रह्मबन्धुम् ब्रह्मबन्ध्वौ ब्रह्मबन्धू:

ब्रह्मबन्ध्वा ब्रह्मबन्धूभ्याम् ब्रह्मबन्धूभि:

ब्रह्मबन्ध्वै ब्रह्मबन्धूभ्याम् ब्रह्मबन्धूभ्य:

ब्रह्मन्ध्वा: ब्रह्मबन्धूभ्याम् ब्रह्मबन्धूभ्य:

ब्रह्मबन्ध्वा: ब्रह्मबन्ध्वो: ब्रह्मबन्धूनाम् 

ब्रह्मबन्ध्वाम् ब्रह्मबन्ध्वो: ब्रह्मबन्धुषु 

हे ब्रह्मबन्धू:!  हे ब्रह्मबन्ध्वौ ! हे ब्रह्मबन्धव: 

        इसी प्रकार - वधू , श्मश्रू, कमण्डलू आदि शब्दों के रूप चलेंगें।

[17:11, 18/01/2025] Shrutikirti Acharya: ऋकारान्त पुलिंग " पितृ" शब्द के रूप 

पिता पितरौ पितर: 

पितरम् पितरौ पितृॣन् 

पित्रा पितृभ्याम् पितृभि: 

पित्रे पितृभ्याम् पितृभ्य: 

पितु: पितृभ्याम् पितृभ्य: 

पितु: पित्रो: पितृॣणाम् 

पितरि पित्रो: पितृषु 

हे पित:! हे पितरौ ! हे पितर: 

     इसी प्रकार - भ्रातृ , जामातृ आदि के रूप चलेंगें

------------------------------------------------------------------------------

डुकृञ् करणे - करोति - करता है । 

        लट् 

करोति कुरुत: कुर्वन्ति 

करोषि कुरुथ:कुरुथ 

करोमि कुर्व: कुर्म:

       लोट् 

करोतु कुरुताम् कुर्वन्तु 

कुरु कुरुतम् कुरुत 

करवाणि करवाव करवाम 

      लड्॰

  अकरोत् अकुरुताम् अकुर्वन् 

अकरो: अकुरुतम् अकुरुत 

अकरवम् अकुर्व अकुर्म 

      विधिलिड्॰

कुर्यात् कुर्याताम् कुर्यु:

कुर्या: कुर्यातम् कुर्यात 

कुर्याम् कुर्याव कुर्याम 

        लृट् 

करिष्यति करिष्यत: करिष्यन्ति 

करिष्यसि करिष्यथ:करिष्यथ 

करिष्यामि करिष्याव: करिष्याम:

-----------------------------------------------------------------------------------